Die Haghespelers in 1915 op landgoed Klarenbeek

In de voorzomer van 1915 wilde de Arnhemse V.V.V. het toerisme naar Arnhem stimuleren. Er waren al verschillende keren klachten bij de VVV binnengekomen dat Arnhem in de zomer weinig aantrekkelijk was. En men dacht vooral dat er juist in 1915 meer toeristen zouden kunnen komen “omdat men meende te mogen verwachten dat nu de gelegenheid tot buitenlandsche reizen zoo uiterst gering was, de trek naar Gelderlands hoofdstad groot z[o]u wezen”. Het jaar ervoor, eind juli 1914, was immers de Eerste Wereldoorlog uitgebroken, waar Duitsland en België in verwikkeld waren.   

De VVV en de gemeente Arnhem komen samen met een groot aantal Arnhemse kunst- en sportinstellingen en ze richten het Zomer-Comité 1915 op. Dhr. J. Piekema, voorzitter van de VVV, vestigde tijdens de oprichtingsvergadering van dit comité de aandacht op een openlucht- uitvoering van het toneelspel “Oedipus”, dat met veel succes in 1913 op de Ronde Weide van park Sonsbeek was uitgevoerd. Hij stelt voor een dergelijke uitvoering te houden maar dan op kleinere schaal. Dhr. Keppel Hesselink zal het bestuur van Vitesse vragen of deze het terrein op Klarenbeek al wil staan voor openluchtvoorstellingen zolang de vereniging erover beschikt.

Sonsbeek, Toneelstuk Oedipus, Arnhem 1913,
Toneelstuk “Oedipus” op de Ronde Weide in park Sonsbeek.  Gelders Archief: 1583-9164, Public Domain Mark 1.0 licentie.

De openluchtvoorstellingen zijn populair, ook bij toneelgezelschappen zelf in heel Nederland. In het zomerseizoen zijn de schouwburgen gesloten en zijn er dus ook geen uitvoeringen. Met de openluchtvoorstellingen kunnen acteurs hun niet al te riante salaris aanvullen. Voor het zomerseizoen worden tijdelijke toneelgezelschappen gevormd die door het land trekken met openluchtvoorstellingen. Eduard Verkade is een beroemd acteur die ook verschillende gezelschappen heeft gevormd. In 1915 speelt hij met zijn gezelschap Die Haghespelers een reprise aan van het Middeleeuwse abele spel Lanseloet ende Sanderijn. Het zomer-comité nodigt het gezelschap uit om twee avonden op landgoed Klarenbeek te Arnhem het stuk te komen spelen.

Lanseloet en Sanderijn

Op 26 en 27 augustus wordt het toneelstuk uitgevoerd voor landhuis Klarenbeek. De hoofdrollen worden gespeeld door Eduard Verkade zelf als Lanseloet en zijn vrouw Enny Vrede als Sanderijn. De belangrijkste bijrol de Ridder wordt gespeeld door Hermann Schwab.

Het thema van het abele spel is het standsverschil tussen de prins Lanseloet en Sanderijn, de kamenierster van zijn moeder. Hij is verliefd op Sanderijn, maar zijn moeder vindt dit niet kunnen. De moeder zorgt ervoor dat de geliefden een nacht bij elkaar zijn, en dat de prins vervolgens de kamenierster zwaar beledigt en wegstuurt. Zij vlucht naar een andere prins. Haar eer is door Lanseloet geschonden, de andere prins weet waarom, vergeeft haar en trouwt haar zelfs. Als Lanseloet dit hoort sterft hij zowel van liefdesverdriet als uit wroeging voor wat hij haar heeft aangedaan.

Lanseloet en Sanderijn, Arfnhem, Klarenbeek 1915
Lanseloet en Sanderijn aan de zijkant van Huis Klarenbeek
Lanseloet en Sanderijn, Arfnhem, Klarenbeek 1915
Sanderijn en de Empatische Prins met Reinoud de trouwe dienaar
Lanseloet en Sanderijn, Arfnhem, Klarenbeek 1915
De gestorven Lanseloet wordt weggedragen door de trouwe dienaar Reinoud en de boswachter met achter hen Sanderijn of de moeder van Lanseloet en daarachter de empatische ridder

Van de uitvoering op landgoed Klarenbeek zijn prachtige foto’s in de collectie van De Goeijen, die we hierbij ook tonen. Uit de zeer positieve recensies die ook in landelijke kranten verschijnen wordt onder andere de plek, die zo belangrijk is voor openluchtspelen, geroemd. Maar waar precies op Klarenbeek die muur is waar de planten overheen hangen en die zo’n mooi decor vormen voor het stuk is niet meer na te gaan.

In Arnhem en omgeving worden regelmatig openluchtspelen gehouden. Tien jaar na Lanseloet en Sanderijn worden twee stukken uitgevoerd op de fundamenten van de Sint Josephkerk. Het stuk voor volwassenen Saul en David en de kinderoperette “Het Goudmuiltje”. Deze laatste is onder regie van schrijver Bernard Verhoeven. Bij de openluchtspelen worden de professionele acteurs ook vaak aangevuld met grote groepen amateurs.

Goudmuiltje op de fundamenten van de Jozefkerk, Arnhem , 1925
Katholieke Illustratie 15 juli 1925

De populariteit van deze openlucht- en massaspelen duurt tot 1940. Daarna krijgen de acteurs een betere positie, ook in hun salaris. Kort na de oorlog zijn er nog wel openluchtspelen uitgevoerd, zoals in 1946 het bevrijdingsspel “Op het puin” op de ruïne van de Eusebiuskerk

Toneelspel Op het puin, Arnhem 1946
700 mensen spelen mee in Op het puin, 5000-6000 mensen kijken toe.  Gelders Archief: 1583-9195, Fotograaf Renes, CC-BY-4.0 licentie.

Het duurt tot in de loop van de jaren ’70 dat het zogenaamde Locatietheater opkomt, en dat is inmiddels populair geworden. Het wordt tijd dat er wat grotere openluchtspelen naar Park Angerenstein komen.

Leave a Reply

  

  

  

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.