De bouwgeschiedenis van Huis Angerenstein 1

Van de landhuizen die in de wijk Angerenstein staan of hebben gestaan is de geschiedenis van het huis Angerenstein het best gedocumenteerd. Voorafgaand aan de ingrijpende verbouwing van 2000 is er door het Monumenten Advies Bureau een uitgebreid bouwhistorisch onderzoek gedaan . Daarnaast zij er afbeeldingen uit de 18de, 19de en 20ste eeuw die een beeld geven van de ontwikkelingen van huis Angerenstein sinds die tijd. In het bijzonder het fotoalbum van de familie De Goeijen geeft veel informatie. Hoewel er in 15de eeuwse bronnen al over bewoning op Angerenstein gesproken wordt, zijn daarvan tegenwoordig geen sporen meer aan te treffen. De oudste resten die aangetroffen zijn, zijn muurresten die dateren van ongeveer 1700. Zij duiden op een eenvoudig rechthoekig gebouw van beperkte omvang. (A)

bouwfasen Huis Angerenstein

A Voor 1750 had Huis Angerenstein een eenvoudige plattegrond. Van de binnenmuren zijn nog slechts sporen aanwezig.
B Tussen 1750 en 1775, ten tijde van de familie Engelen, kreeg het huis een T-vormige plattegrond.
C Eind achttiende eeuw werd de plattegrond weer rechthoekig van vorm door de aanbouwen aan beide zijden van de tuinkamer
D De familie Van Pallndt bouwde tegen 1850 een bijgebouw, dat door een gang verbonden werd met het huis.
E Circa 1930 breidde de familie De Goeijen het huis aan de voorzijde uit met een veranda, waarboven een balkon.
Een deel van de veranda werd later bij de woonkamer getrokken

Tussen 1770 en 1775 wordt dit gebouw zowel aan de linker- als aan de rechterzijde uitgebreid met een kamer, terwijl er aan de noordwestzijde een tuinkamer wordt toegevoegd . Zo ontstaat een T-vormige plattegrond. (B)

Huis Angerenstein in de 18de eeuw

Angerenstein, J. Willemsen sr., 1802-1858

Het is niet makkelijk te zien op bovenstaande prent van J. Willemsen, maar de schoorsteen die in het midden boven het schilddak uitsteekt duidt op de aanwezigheid van een smaller haaks hierop staand schilddak aan de achterzijde. De tuinkamer moet dus ook twee verdiepingen gehad hebben. Verder heeft het huis vensters met kleine roedenverdeling en luiken voor de onderste helft. Deze vroege vorm van schuiframen zag men vooral aan het eind van de 18de eeuw. De monumentale Lodewijk-XV ingangspartij is toegankelijk via de brug over de gracht.

In het laatste kwart van de 18de eeuw wordt dit gebouw weer flink uitgebreid met 2 kamers, links en rechts van de tuinkamer. Zo ontstaat opnieuw een rechthoekige plattegrond. De beide aanbouwen sprongen iets naar voren ten opzichte van de tuinkamer. Behalve dat de achtergevel hierdoor werd verlevendigd, camoufleerde het tevens het gebruik van een ander formaat baksteen. (C)

Op het kadastraal minuut van 1832 , waarvan de opmetingen in 1821 voltooid werden, is het huis Angerenstein te zien met een min of meer vierkante plattegrond omringd door een gracht. Ten noorden van het huis ligt het koetshuis, voorganger van het huidige koetshuis, dat in 1913 gebouwd werd. Van het bijgebouw, dat nu Klein Angerenstein genoemd werd is nog geen sprake. Wel is er net ten zuiden van het huis een schuur te zien.

Kaart van 1832 geprojecteerd over de huidige plattegrond

A. Wijnantz, kleurenlitho van huis Angerenstein, ca. 1850

Op de prent van Wynantz van rond 1850 zijn duidelijke veranderingen waar te nemen. Angerenstein is dan al weer enige jaren in bezit van de van Pallandts en die hebben blijkbaar een aantal verbouwingen laten uitvoeren. Zo zie we hier voor het eerst de z.g. orangerie afgebeeld en er is gelijk ook al een verbinding (D). Op de prent van ca. 1845 zijn ze nog niet te zien. Als we in aanmerking nemen dat Samuel van Pallandt Angerenstein in 1844 erft zou je mogen concluderen dat de bouw rond 1844-1850 moet hebben plaatsgevonden. Hoewel in het bouwhistorisch onderzoek van een orangerie gesproken wordt, zijn er toch enkele argumenten die een dergelijke functie van dit bijgebouw tegenspreken. Zo heeft orangerie in de regel veel meer glas, en is vooral op het zuiden gericht. Verder duidt het feit dat de verbinding met het hoofdgebouw al vanaf het begin aanwezig was erop dat het bijgebouw een functie had die met het reilen en zeilen in het huis te maken had.

De gracht is op de prent gedempt, de geornamenteerde ingangspartij vervangen. De vensters met de kleine roedenverdeling en halve luiken zijn vervangen door zes- en achtruitsvensters met volledige luiken. Helemaal rechts op de prent van Wijnantz is ook het oude koetshuis nog te zien, dat in 1913 vervangen wordt door het nu nog bestaande gebouw.

Volgens het bouwhistorisch onderzoek is het huis vlak voor 1900 ingrijpend gewijzigd door het aanbrengen van een gevelomklamping bij voor- en zijgevels. Zo werd een spouwmuur gecreëerd, waarschijnlijk om vochtproblemen te bestrijden. De al eerder in de 19de eeuw geplaatste T-ramen zouden hierbij opnieuw toegepast zijn. Dit lijkt echter niet helemaal te kloppen.

Heel bijzonder is het dat in het fotoalbum van De Goeijen van de situatie voor deze verbouwing een foto bewaard is gebleven. Uit de verwaarloosde toestand van het park zou je kunnen afleiden dat de foto vóór of kort na de verkoop van Angerenstein in 1907 gemaakt moet zijn. Na het overlijden van Henriette van Tuyll van Serooskerke-van Pallandt komt het huis namelijk leeg te staan tot het verkocht wordt aan De Goeijen.

angerenstein 18

Het huis Angerenstein lijkt hier nog gepleisterde gevels te hebben, maar helemaal duidelijk is dat niet. In ieder geval zijn de 19de eeuwse zes- en achtruitsvensters, de voorgangers van de T-ramen, ook nog aanwezig.

De twee dakkapelletjes zijn al wel vervangen door een neo-klassiek bakstenen dakhuis met een opbouw met klok, fronton en klauwstukken. Ter verfraaiing is een houten attiek met hoekvazen aangebracht. Een nieuwe schoorsteen in het linker dakvlak duidt op uitbreiding van het aantal stookplaatsen. Langs de voorgevel is een smalle veranda gecreëerd.

Aan de hand van het al eerder genoemde fotoalbum krijgen we een goed beeld van de diverse veranderingen die de familie De Goeijen aan huis en park aanbracht.

De oudste afbeelding uit de tijd van De Goeijen lijkt een ansichtkaart te zijn, waarbij meteen opvalt dat park er nu keurig verzorgd bij ligt. Verder is de smalle veranda van de vorige foto vervangen door een veel bredere, waarbij de bovenverdieping een balkon gekregen heeft. Het rechterdeel van de veranda lijkt verbouwd tot een serre. Later zal ook een nieuwe inganspartij in de veranda gemaakt worden.

Huis Angerenstein rond 1900

De vensters zijn vervangen door draairamen met bovenlicht of schuiframen met T-indeling.
In het linker dakvlak is weer een nieuwe schoorsteen te zien. De verbinding tussen huis en orangerie kreeg een extra verdieping. Veranda en balkon. Bij de rechter kamer is een loggia gerealiseerd. In de veranda komt ook een nieuwe ingangspartij. De extra verdieping van het tussenlid.

In 1927 werd het gehele dak vervangen door een aanzienlijk hoger schilddak. Hierdoor kon een geheel nieuwe zolderverdieping gerealiseerd worden. De oude zolder kreeg veel meer een woonfunctie, wat blijkt uit de diverse dakkapellen die aangelegd werden.

Ook de voormalige orangerie kreeg er een bouwlaag bij. Orangerie en tussenlid kregen vervolgens een dak dat even hoog was als het huis. Kort na deze verbouwing, in 1930, werden het balkon en de veranda nog eens aangepakt. De veranda werd geheel in steen opgetrokken en het balkon kreeg de volle breedte van de veranda. De loggia voor de rechterkamer werd nu geheel bij de kamer getrokken en kreeg nieuwe grote jaren dertig ramen. (E)

huis Angerenstein

Dit uiterlijk heeft Angerenstein gehouden tot in er in 2000 begonnen werd met een zeer ingrijpende verbouwing van het huis

Een jaar daarvoor waren het huis Angerenstein en het koetshuis gekocht van de gemeente Arnhem door het de mensen van architectenbureau VDVDV, die het pand al bewoonden. Er werd een ontwerp gemaakt voor een drietal appartementen in het hoofdgebouw, dat nu Groot Angerenstein genoemd werd, en een vrijstaande woning in het vroegere bijgebouw, nu Klein Angerenstein.

Groot Angerenstein lag min of meer binnen de plattegrond die het had vóór het midden van de 19de eeuw. Alleen het balkon uit ca. 1930 bleef gehandhaafd. De ruimte hieronder werd aan de binnenruimte toegevoegd, met eigentijds vormgegeven vensterpartijen. Aan de noordzijde werd een eigentijds vormgegeven entreepartij voor de appartementen op de eerste en tweede etage gebouwd.

Het tussenlid werd gesloopt zodat Klein Angerenstein geheel vrij kwam te staan. Van de laatste werd bovendien de vediepieping gesloopt en de kap vervangen door een nieuw afgeknot schilddak, zoals dat vóór 1927 ook het geval was geweest.

De vijver aan de linkerzijde van het huis, een restant van de oorspronkelijke gracht, werd weer uitgebreid naar de achterzijde.

One comment on “De bouwgeschiedenis van Huis Angerenstein

  1. Pingback: Landgoed Angerenstein ← Historie Angerenstein

Leave a Reply

  

  

  

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.