Dagboekfragmenten van mevrouw Iordens-Stroink
De familie Iordens woonde op de Ernst Casimirlaan 23 (nu Velperweg 101b), de rechter helft van het pand dat nu De vijf zuylen heet. In 1943 werd de villa gevorderd door de bezetter. Hanns Albin Rauter, de hoogste baas van de Duitse politie in Nederland, nam met zijn familie intrek in villa. De familie Iordens vond tijdelijk onderdak bij de buren op de Van der Duyn van Maasdamlaan 2. In haar dagboek schrijft mevrouw Bé Iordens-Stroink dat de Rauters voor 17 september al weg waren, zodat zij op de 18e weer in haar oude huis kon wonen, wat ze erg fijn vond, ook omdat dat huis een goede schuilkelder had. Maar van lange duur was dat niet.
22 september 1944
Nu gaat het gebeuren. De hele binnenstad trekt langs ons heen en moet evacueren. Allemaal zielige vluchtelingen met de fiets of met de kar bepakt en beladen met de wanhoop op het gezicht. Ze zeggen dat morgen het verdere deel van de stad moet vertrekken. We hebben alle kanten bekeken wat ons te doen staat. Naar Velp voor de oprukkende troepen uit. Naar Mus die helemaal geen voedselvoorraad heeft. Of naar Lochem waar Hans zit en waar het vermoedelijk volkomen veilig is. Ten slot hebben we besloten zo lang mogelijk hier te blijven en bij het eerste alarm in de schuilkelder te kruipen. Het is net als bij een bevalling. Als de toestand onhoudbaar wordt moet je door pijn en beroerdigheid heen om eindelijk een bevrijding te krijgen.
24 september
Morgenavond om acht uur moeten ook de buitenwijken de stad uit zijn. Wat moeten we nu doen? De betrekkelijke veiligheid van dak boven het hoofd, voedsel en schuilkelder prijsgeven om een tocht in het wilde te beginnen of zitten blijven terwijl er in Arnhem geen steen op elkaar blijft staan en de oorlog op onze rug wordt uitgevochten? Van beide kanten wordt gezegd dat dit het kardinale punt is. Hier in Arnhem wordt de eindstrijd gestreden. Rietje, die oorlog, die vreselijke oorlog. Ik ben tot nu toe heus moedig geweest, zelfs terwijl ik Frits elke dag meer mis en ik dacht eigenlijk dat ik het leven niet zo heel belangrijk meer vond, maar de drang tot zelfbehoud is ons allen aangeboren en ik zou ook zo graag weten hoe dit alles afloopt. Er wordt ons aangeraden in de richting Ede of Apeldoorn te trekken. Pieter en ik hebben tenminste fietsen en we zullen ons wel redden. …………
De stroom vluchtelingen trekt maar steeds langs ons huis. Horen wij er morgen ook bij? Piet is naar van der Does om een advies te vragen. De Ernst Casimirlaan bewoners blijven voor het grootste deel. Mensen met zuigelingen, zieken en verlamden, waar moeten ze toch heen. Ik wou dat ik het wist.
Laren 26 september
Ja inderdaad, wij hoorden er ook bij. Heel Arnhem is weg. Piet kreeg op het Diaconessenhuis het advies zo gauw mogelijk te vertrekken. Ik heb de hele nacht in huis gerommeld en kleren, antiek en waarde voorwerpen onder de vloer gestopt. Juist op het ongunstigste moment, toe alles naast de open vloer klaar lei kwam er een Duitser die voor 18 man inkwartiering vroeg. We hebben hem gezegd dat alle matrassen en dekens gestolen waren en toen is hij voorlopig weggegaan. Toch nog een paar uurtjes op bed gelegen en daarna kwam het moeilijke moment om alle kamers nog eens door te lopen en stilletjes afscheid te nemen en te denken aan al het goede dat wij in dit huis beleefd hebben. …..