Het kartuizerklooster te Monnikhuizen 1

In 1330 stichtte Reinoud II, graaf en vanaf 1339 hertog van Gelre, en zijn vrouw Eleonora van Engeland, een kartuizerklooster met de naam Monnikhuizen. Het klooster werd in 1343 officieel geregistreerd. Eigenlijk is het het klooster te Monnikhuizen, een naam die al vermeld wordt in de goederenlijst uit 893 van de Sint Salvatorabdij te Prüm in de Eiffel. Die abdij had bezittingen in Arnhem en omgeving, waaronder een aantal hoeven te Monnikhuizen. Waarschijnlijk ligt daar de oorsprong van de naam: huizen van de monniken.
Eleanor_of_Woodstock_and_Reinald_II_of_Guelders Graaf, later hertog Reinoud II van Gelre en zijn vrouw Eleonora van Engeland.
Miniatuur uit het getijdenboek van Taymouth, dat vrijwel zeker vervaardigd was voor Joan van Engeland, dochter van koning Edward II en zus van Eleonora.
Het was geen toeval dat de kartuizers juist deze plaats uitkozen. Monnikhuizen lag niet te ver van de stad, maar ver genoeg om er in afzondering te leven volgens de strenge regels van de orde. De heuvels boden het klooster beschutting en er was schoon stromend water.
Over de keuze van de plaats bestaat nog een mooie legende.
Het klooster stond op de plaats van de voormalige Arnhemse Buitenschool aan de Bosweg. De monniken bouwden een watermolen om koren te malen, ongeveer op de plaats van de waterval bij de vierkante vijver tussen Bosweg en Thomas a Kempislaan. Die vijver was toen overigens nog driehoekig van vorm.
Kaart van het kloostergoed van monnikenhuizen Kaart van het omwalde terrein van Monnikhuizen, 1635
De orde der kartuizers was in 1084 gesticht door de Heilige Bruno in La Chartreuse bij Grenoble. Daar komt de naam ‘kartuizer’ vandaan. De monniken leven als kluizenaars, maar ook in een gemeenschap. Ieder heeft zijn eigen huisje, zijn kluis, met een tuintje om groenten te verbouwen. Behalve de huisjes voor de monniken is er een kerk, waar men drie maal per dag samenkomt voor gebed. In de eetzaal wordt alleen op zon- en feestdagen gezamenlijk gegeten. De rest van de tijd verblijven de monniken in hun kluis.
Kartuizer_schrijvend_in_zijn_cel Kartuizer monnik schrijvend in zijn kluis, met in zijn rechterhand een ganzenpen en in zijn linkerhand een radeermesje. Miniatuur uit Ludolphus van Saksen, Vita Christi, einde 15e eeuw.
Kartuizer klooster Roermond, 1750 Vogelvluchtperspectief van rond 1750 van het kartuizerklooster te Roermond, toen hoofdstad van Oostenrijks Gelre. De afzonderlijke kluishuisjes zijn ieder omgeven door een ommuurde groentetuin.
 In een gewoon kartuizerklooster woonden in die tijd een prior (overste) en twaalf monniken, naar het voorbeeld van Jezus en de twaalf apostelen. Monnikhuizen was echter een dubbelklooster en herbergde een prior met 24 monniken. Het klooster was gewijd aan Maria: Domus Sanctae Mariae. Het werd een belangrijk religieus centrum in het middeleeuwse Gelre. Er woonden beroemde predikers en theologen, zoals Hendrik van Kalkar, Thomas a Kempis en Geert Groote. De Gelderse hertogen Willem van Gulik († 1402), zijn vrouw Catharina van Beieren († 1400) en Reinoud IV († 1423) werden er begraven en in 1538 ook de ingewanden van hertog Karel van Egmond, van wie het gebeente in de Eusebiuskerk begraven is.
Maria met kartuizer monniken Kartuizer monniken onder de beschermende mantel van Maria.
Francisco Zurbarán (1598-1664) – La Virgen de las Cuevas – Sevilla Bellas Artes
De begrafenis van hertog Willem II van Gelre te Monnikhuizen  Negentiende-eeuwse prent van de begrafenis van hertog Willem van Gulik in 1402. Op de achtergrond zijn de gebouwen van het klooster te zien.

In 1572 trokken de monniken zich terug binnen de stadsmuren van Arnhem, vanwege rondtrekkende plunderaars. In 1579 kregen de calvinisten Arnhem in handen en werd de katholieke kerk uit het openbare leven verbannen. De kartuizer monniken namen de wijk naar Keulen. De stad werd eigenaar van het verlaten klooster. De landerijen kwamen in handen van het Kwartier van de Veluwe, een van de vier deelgebieden van het hertogdom Gelre. Het klooster is omstreeks 1600 afgebroken. Het stadsbestuur gebruikte de stenen vooral voor versterking van de stadsmuren en verkocht ook een aantal karrenvrachten aan particulieren. Veel burgers haalden ook op eigen initiatief hout en stenen weg en in 1606 was er vrijwel niets meer over van het gebouw. Bij opgravingen in 1930 en 1980 bij de Arnhemse Buitenschool zijn alleen nog de grafkelders en wat restanten van muurwerk gevonden.

De platte steen die het blad vormt van de ‘Stenen Tafel’ aan de noordkant van Park Klarenbeek, heeft mogelijk de graftombe van hertog Willem van Gulik afgedekt en is na 1600 naar deze plaats gesleept. Ook op andere plaatsen in het huidige Park Klarenbeek en in de waterval bij de vierkante vijver zijn enkele stenen uit het klooster Monnikhuizen te vinden.

20171101_143437 Restanten van zuiltjes afkomstig van het klooster te Monnikhuizen
Hoewel we niets weten over hoe het klooster er uit heeft gezien, is er op basis van de algemene opzet van kartuizer kloosters een 3D animatie gemaakt van hoe Monnikhuizen er in 1342 uitgezien zou kunnen hebben.

One comment on “Het kartuizerklooster te Monnikhuizen

  1. Reply Calis apr 5,2021 15:36

    Er ligt een molensteen naast de ingang van het huidige school gebouw ingegraven, en ws veel stenen zijn in het slingerende pad vanaf daar naar boven gebruikt als “stoepranden” . In twee zijn metalen gietresten van bv luikenhengsels te zien.
    Verder : de zg zuiltjes bij de vijver zijn mijns inziens de stootblokken om de poorten tegen beschadiging te beschermen, die zie je bij veel oude gebouwen. Ook zijn de oude scharnierstenen van de poorten zelf nog zichtbaar, met die grote ronde gaten erin, 4 totaal.

Leave a Reply

  

  

  

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.